İlimiz 4.516 baş manda varlığı ile Türkiye genelinde 16. sıradadır. Ayrıca İlimiz Bakanlığımız tarafından yürütülen "Halk Elinde Anadolu Mandası Islahı Projesi" uygulayan 19 ilden birisidir. Anadolu mandasının Halk Elinde Islahı Projesi Bakanlığımız Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğünün koordinasyonunda yapılmaktadır.
Hayvancılığın Desteklenmesi Hakkında 2005/8503 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı çerçevesinde Halk Elinde Küçükbaş Hayvan Islahı Ülkesel Projesi 2005 yılında, Halk Elinde Anadolu Mandası Islahı ise 2011 yılında başlatılmıştır.
Proje İlimizde 2012 yılında uygulanmaya başlamıştır. Projenin birinci 5 yıllık süresi bu bitmiş ve ikinci 5 yıllık süresi içerisinde bulunmaktayız. Bandırma Koyunculuk Araştırma Enstitüsünden Proje Lideri olarak atanan Veteriner Hekim Cüneyt KAPTAN başkanlığında ve sorumluluğunda yürütülmektedir. Proje teknik elemanı olarak Veteriner Sağlık Teknisyeni Ahmet SELVİTOPU görev yapmaktadır.
Projede Kütahya Merkez, Tavşanlı ve Altıntaş ilçelerinden yetiştiriciler bulunmaktadır. Kütahya merkezde 4 köy, Altıntaş ilçesinde 1 köy ve Tavşanlı ilçesinde 5 köy proje kapsamındadır.
Projenin devamlılığının sağlanması ve ırk ıslahının daha verimli olarak yürütülebilmesi için kaliteli manda boğalarının olması gerektiği tespit edilmiş, hali hazırda yetiştiricilerimizin ellerindeki boğaların yetersiz oluşu ve kan değişim ihtiyacından dolayı 2017 yılında manda boğası alımıyla ilgili proje hazırlanmış ve İl Özel İdare Müdürlüğünden ödenek talebimiz olmuştur.
2017 yılında İl Özel İdare Projeleri kapsamında hazırlanan "Manda Boğası Projesi" için, İl Özel İdare Müdürlüğünce projede kullanılmak üzere 70.000 TL bütçe ayrılmıştı. Tavşanlı Kaymakamlığı ile yapılan görüşmeler ve Tavşanlı Kaymakamımızın da desteği neticesinde bütçe 120.000 TL'ye çıkarılmıştır.
Manda boğası dağıtımı yapılan köylerden olumlu geri dönüşler alınması sonucu İl Özel İdare kaynaklı 200.000 lira bütçe ile 2021 yılında da bu projenin devam ettirilmesine karar verilmiştir.
Bu kapsamda; Merkez ve ilçede bu kapsamda; İlimizin Manda yetiştiriciliğini daha ileri seviyelere taşımak adına, İl Özel İdare kaynaklı olarak ilimize Manda boğalarının seçimi yapılmış ve 15 baş Damızlık Manda dağıtımı gerçekleştirilmiştir.
Altıntaş Çakırsaz Köyüne 1 baş
Merkez İnköy 1 Baş, Bölcek 2 Baş, Ağaçköy, Karaöz Köylerine 1'er baş (Toplam 5 Baş)
Tavşanlı Tepecik 2 Baş, Göbel 2 baş, Çobanköy 2 baş, Gümüşgölcük 2 baş ve İsaköy Köyüne 1 baş (Toplam 9 Baş)
İlimizde yıllara göre manda sayısı
YILLAR | MANDA SAYISI | BİR ÖNCEKİ YILA GÖRE ARTIŞ | YILARA GÖRE % ARTIŞ |
2011 | 1.606 | | |
2012 | 1.761 | 155 | 9,65 |
2013 | 2.006 | 245 | 13,91 |
2014 | 2.504 | 498 | 24,83 |
2015 | 2.889 | 385 | 15,38 |
2016 | 3.589 | 700 | 24,23 |
2017 | 3.669 | 80 | 2,23 |
2018 | 3.947 | 278 | 7,57 |
2019 | 4.060 | 113 | 2,87 |
2020 | 4.231 | 171 | 4,22 |
2021 | 4.516 | 285 | 6,80 |
Proje kapsamında yıllara göre destekleme ödemeleri
Yıl | İlçe | Yerleşim birimi/köy | Toplam | Çiftçi sayısı | Top.Hay. | Ödenen Toplam Destek |
| | | köy | | Sayısı | |
2012 | Kütahya/Merkez | 6 | 12 | 184 | 918 | 596.700 TL |
| Tavşanlı | 5 | | 173 | | |
| Altıntaş | 1 | | 26 | | |
2013 | Kütahya/Merkez | 6 | 12 | 184 | 1.085 | 705.250 TL |
| Tavşanlı | 5 | | 173 | | |
| Altıntaş | 1 | | 26 | | |
2014 | Kütahya/Merkez | 6 | 12 | 184 | 1.075 | 752.500 TL |
| Tavşanlı | 5 | | 173 | | |
| Altıntaş | 1 | | 26 | | |
2015 | Kütahya/Merkez | 6 | 12 | 157 | 1.199 | 868.850 TL |
| Tavşanlı | 5 | | 183 | | |
| Altıntaş | 1 | | 24 | | |
2016 | Kütahya/Merkez | 6 | 12 | 153 | 1.202 | 911.850 TL |
| Tavşanlı | 5 | | 177 | | |
| Altıntaş | 1 | | 23 | | |
2017 | Kütahya/Merkez | 6 | 12 | 102 | 1.048 | 868.050 TL |
| Tavşanlı | 5 | | 104 | | |
| Altıntaş | 1 | | 17 | | |
2018 | Kütahya/Merkez | 6 | 12 | 101 | 1.324 | 914.800 TL |
| Tavşanlı | 5 | | 89 | | |
| Altıntaş | 1 | | 16 | | |
2019 | Kütahya/Merkez | 6 | 12 | 106 | 1.376 | 934.300 TL |
| Tavşanlı | 5 | | 82 | | |
| Altıntaş | 1 | | 17 | | |
2020 | Kütahya/Merkez | 6 | 12 | 99 | 1.358 | 912.500 TL |
| Tavşanlı | 5 | | 74 | | |
| Altıntaş | 1 | | 17 | | |
c) Sonuç : Halk Elinde Anadolu Mandası Projesi neticesinde ilimizde 2011 yılında 1.606 olan manda sayımız % 181'lik bir artış ve 2017 yılında uygulamaya konan Manda Boğası Projesi ile de % 24 lük artış sağlanarak 2021 yılında manda sayımız 4.516'e yükselmiştir.